مهارت حل مسئله چیست؟ (مراحل یافتن راهکار صحیح) - وبلاگ تیم مسلم

به گزارش وبلاگ تیم مسلم، حل مسئله (Problem solving) فرآیندی آگاهانه، منطقی، کوشش بر و هدفمند است در جهت یافتن راه چاره های مؤثر یا سازگارانه برای مسائل و مسائل زندگی.

زندگی بدون مشکل و مسئله وجود ندارد.تجربیات ناشی از برخورد ما با مسایل زندگی و مسائل آن است که موجب رشدیافتگی مامی گردد. در واقع زندگی کردن نیز به همین معناست؛ مواجهه با مسائل و کسب تجربه.بنابراین یکی از مهارت هایی که می تواند در جهت رسیدن به هدف، رضایتمندی بیشتر اززندگی و پیشگیری از آسیب های روانی-اجتماعی به ما کمک کند مهارت حل کردن مسئله وسازگاری با مسائل است. در این مقاله در ادامه آموزش مهارت های زندگی به تعریفمهارت حل مسئله و فرآیند و مراحلی که می تواند ما را به راه چاره سودمند برساندپرداخته ایم.

مهارت حل مسئله چیست و چه مراحلی دارد؟

مهارت حل مسئله عبارت است از فرآیند شناختیو رفتاری که توسط فرد راهنمایی می گردد و فرد سعی می نماید با کمک آن، راه چاره های مؤثر یاسازگارانه برای مسائل زندگی روزمره خویش پیدا کند. به این ترتیب این مهارت یک فرآیندآگاهانه، منطقی، کوشش بر و هدفمند است.برای رسیدن به بهترینراه چاره ضروری است از مراحل زیر به شکل گام به گام عبور کرد:

1-تعریف دقیق مسئله

اغلب وقتی که با مسئله ای روبرو می شویمتمرکز خود را بر روی روش ها و تکنیک هایی که برای حل مسئله وجود دارد می گذاریم اماضروری است قبل از آن ابتدا با تعریف مسئله تکلیفمان را معین کنیم. چرا که چگونگی طرحیک مسئله تاثیر زیادی بر جهت انتخابی ما می گذارد. بنابراین اگر روش بیان مسئله غلطباشد خشت اول را کج گذاشته ایم و بنابراین جهت غلطی را آغاز خواهیم کرد. اما باشناخت درست مسئله شما می توانید به شکلی عقلانی وارد فرآیند حل مسئله شوید.

پس از پی بردن به وجود مشکل، باید بهتعریف مسئله و فهمیدن این نکته که مسئله چگونه ایجاد شده است، پرداخت. سپس بایدمیزان اهمیت و جدی بودن مسئله را تشخیص دهید. بر اساس میزان جدی بودن مسئله شما تصمیممی گیرید که فکری برای آن بکنید یا خیر. گاهی اوقات پس از آنالیز دقیق معین می گردد چیزیکه شما آن را مسئله کوچکی می پنداشته اید، مسئله بسیار بزرگی بوده است یا برعکس.

در این مرحله باید تا جایی که می توانیداطلاعات جمع آوری کنید وبا افرادی که با این مسئله درگیرند مشورتکنید. اهمیت و فوریت مسئله را در ذهن داشتهباشید و محدودیت زمانی خود را نیز در نظر بگیرید. بعد از اینکه اطلاعات را جمع آوریو مرور کردید، شما درک درستی از مسئله و مهمترین عاملی که آن را به وجود آورده استخواهید داشت.

اگر مسئله اشتباه تشخیص داده گردد مسلماًروش های اتنخابی برای برخورد با مسئله متفاوت بوده و تاثیر گذار نخواهد بود. تشخیصدرست مسئله همچنین مانع از این می گردد که پیامدهای یک مسئله با خود مسئله اشتباه گرفتهگردد.

2-بارش فکری

بارش فکری یعنی اینکه فرد ذهن خود را باز بگذارد تا ذهن بدون سانسور هرراه چارهی را که به نظرش می آید، چه خوب و چه بد، چه سازگارانه و چه ناسازگارانه، آزادانهبیان کند. در این روش پس از معین شدن دقیق مسئله، فرد باید فهرستی طولانی از راه چاره هایمربوط به مسئله را تهیه کند. موضوع بسیار مهم در این مرحله کمیت راه چاره هاست و نه کیفیتآن ها. در این مرحله می توان از نظرات و تجربیات دیگران نیز استفاده نمود و سپساین راه چاره ها را بر روی کاغذ بنویسید.نکته بسیار مهم در این مرحله از مهارت حل مسئله فهرست کردن راه چاره هایمتعدد بدون ارزیابی آنهاست. قضاوت و ارزشیابی راه چاره ها مربوط به مرحله بعد است.

فواید استفاده از تکنیک بارش فکری:

• رسیدن به راه چاره هایی که در حالت معمولبه ذهن فرد خطور نمی نماید.
• فرد درمی یابد که برای حل مسائل راه چاره هایبسکمک وجود دارد و به حل مسئله امیدوار می گردد.

3- ارزیابی راه چاره ها و انتخاب بهترین راهحل

در این مرحله هریک از راه چاره های به دستآمده مورد ارزیابی قرار می گیرند و فرد سودمند بودن یا نبودن آن ها را برای رسیدن بهراه چاره مناسب ارزیابی نموده و پیامدهای آن را با خود و دیگران مورد قضاوت قرار می دهد.در این مرحله می توان از تکنیک دو ستونی برای هر یک از راه چاره ها استفاده نمود. دریک ستون محاسن و در ستون دیگر معایب آن راه چاره در کوتاه مدت و دراز مدت نوشته می گردد.

4-اجرای راه چاره و بازبینی

در این مرحله به اجرای راه چارهی که اولویتدارد و متناسب با سیستم ارزشی فرد است پرداخته می گردد. بعد از اجرای راه چاره به پیامدهایآن راه چاره توجه می گردد، چنانچه پیامد رضایت بخش بود مسئله حل شده و فرآیند حل مسئلهسرانجام می یابد. چنانچه راه چاره مؤثر نبود فرد باید از راه چاره های دیگری که در اختیاردارد استفاده نماید. این فرایند زمانی سرانجام می یابد که دیگر موقعیت برای فرد مشکل آفریننباشد و فرد به اهداف خود دست پیدا نموده باشد. اگر اجرای هیچکدام از راه چاره ها مؤثرنبود این مراحل مجدداً از ابتدا آغاز می گردد. احتمالاً اشکالی در جریان هرکدام از مراحلممکن است وجود داشته باشد. مثلاً ممکن است مسئله به خوبی تعریف نشده باشد و اهداف غیر منطقی باشند و...

نکاتی که به حل مسئله کمک می نماید

1-نگرشتان را به مسئله تغییر دهید: در مواردی مسائلی وجود دارند که به هیچعنوان قابل حل نمی باشند و فرد باید آن را بپذیرد. در این صورت برای سازگاری هرچه بیشتربا مسئله مورد نظر فرد باید بتواند از زوایای مختلف مسئله مورد نظر را آنالیز نماید.به این نگاه نکنید که یک موقعیت چقدر بد و ناخوشایند به نظر می رسد، از خود بپرسیددر این موقعیت چه فرصتی برای من نهفته است؟

2-مدیریت هیجانات منفی: تغییر نگرش های منفی در خصوص مسئله به نگرش هایخوش بینانه می تواند در مدیریت هیجان منفی مؤثر باشد. غلبه بر این هیجانات منفی و تسلطو کنترل احساسات می تواند فرد را برای ارزیابی و دیدن صحیح مسئله کمک نماید.

3-پذیرش رنج: انسان ها باید بپذیرند که زندگی بدون رنج فاقد معنای واقعی می باشد ومسائل حاوی تجربه هایی هستند که انسان می تواند از طریق آن در جهت رشد شخصی خویشگام بردارد. انسان های کمال طلب و آنان که خواستار زندگی برتر بدون رنج و مسئله هستندتنها خود را فریب داده و قدرت مدیریت مسائل خود را از دست می دهند.

4-استفاده از خلاقیت: برای پرورش خلاقیت در حل مسائل ابتدا باید الگوهای نوعی که هر فرد درمواجه با مسائل قبل خود به کار برده است را شناسایی و میزان اثر بخشی آن را آن را معینکرد. گاهی اوقات استفاده از روش های قبلی و قدیمی برای حل مسائل جدید کارساز نخواهدبود. روش های سنت شکن و تغییر الگوهای قبلی از طریق تغییر نگرش به موضوع و دیدنآن از زوایای متفاوت امکان پذیر می باشد.

نکات مهم در فرآیند حل مسئله

• در این فرآیند مهم مدیریت مسئله است نهالزاما حل کردن آن بنابراین باید از شتابزدگی پرهیز کرد.توجه داشته باشید که زمان بندی بهترین برنامه ها هم به علت شرایط ناخواسته ایکه ممکن است پیش بیاید، ممکن است تغییر کند.
• راه چاره ها و برنامه عمل باید انعطاف پذیرباشند. انتظار این را داشته باشید که برخی چیزها مورد بازبینی قرار بگیرند.
• خطاهای شناختی مثل اینکه هرگز این مسألهحل نخواهد شد (تفکر همه یه هیچ) یا این مسأله به بخش های دیگر زندگی ام سرایت خواهدکرد (تعمیم)، فرد را در برابر اتخاذ روش های مناسب حل مسأله ناتوان خواهد کردبنابراین اینجا نیز ضروری است افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کنید.

گردآوری: مجله اینترنتی وبلاگ تیم مسلم