رماتیسم، بیمـاری هزارچهـره - وبلاگ تیم مسلم

به گزارش وبلاگ تیم مسلم، مجله سیب سبز: رشته روماتولوژی از رشته های زیرگروه تخصصی داخلی است. متخصصان داخلی پس از گذراندن یک دوره فوق تخصصی، پیروز به اخذ مدرک دانش آموختگی این رشته می شوند. موضوع بحث در این رشته، بیماری های مفاصل و بیماری های خودایمنی است.

البته پزشکان ارتوپد، فیزیوتراپ ها، متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی نیز در حوزه بیماری های مفاصل فعالیت دارند، اما ارتوپدها بیشتر به صورت درمان های جراحی فعالیت می نمایند و فیزیوتراپ ها و متخصصان طب فیزیکی یاری رسان 2 رشته ارتوپدی و روماتولوژی هستند.

درواقع این روماتولوژیست است که به درمان های دارویی بیماری های روماتیسمی می پردازد. روماتولوژی تا چندسال پیش رشته ناشناخته ای بود، اما امروزه با وجود حدود 150 فوق تخصص روماتولوژی در کشور می توان گفت فعالیت آنان فراگیرتر شده است. دکتر امام، یکی از برجسته ترین روماتولوژیست های کشور، در این گفت وگو، درباره روماتیسم که یکی از مهم ترین بیماری های این حوزه است و نام این رشته نیز از آن مشتق شده شرح می دهد.

روماتیسم چیست؟

روماتیسم بیماری ای است که در آن مفاصل متورم شده و دچار التهاب و درد می شوند. در گذشته های دور تصور می شد فقط افرادی که در نقاط مرطوب زندگی می نمایند دچار این عوارض می شوند ولی امروزه در همه جا این بیماری دیده شده. براساس آنالیز های علمی، وجود بیش از 100نوع بیماری روماتیسمی با علائم متفاوت در جهان به اثبات رسیده است.

این بیماری ها براساس محل و نوع درگیری بافت یا ارگان بدن، نام و علائم متفاوتی دارند و بالطبع درمان های خاص خود را می طلبند. هیچ نقطه ای از بدن از هجوم بیماری های روماتیسمی در امان نیست، چون این بیماری ها با اختلال در روند سیستم ایمنی بدن بروز و شیوع پیدا می نمایند. هرجا که سیستم ایمنی بدن نفوذ داشته باشد بیماری های روماتیسمی نیز ورود پیدا نموده و موجب بروز علائم بیماری فرد می شوند.

فقط مفصل درگیر نیست!

لزوما هر بیماری روماتیسمی با درد مفاصل آغاز نمی گردد و گاهی از سایر ارگان ها مانند پوست، چشم، قلب آغاز می گردد و علائم متغیر می شوند.

نکته مهم این است که تمام این بیماری ها قابل درمانند و اگر مراجعه به پزشک زودتر صورت گیرد، روزنه های امید بسیار بیشتر است و خوشبختانه امروزه این توان درمانی در کشور وجود دارد. نقش وراثت و عامل ژن در ایجاد بیماری بسیار دخالت دارد.

خیلی از بیماری های روماتیسمی نقش وراثت دارد و با شناسایی افرادی که با این زمینه درگیر بیماری شده اند به آنان گوشزد می کنیم که خانواده خود را نیز برای آنالیز ارجاع دهند. از جمله این بیماری ها بیماری لوپوس و بیماری پسوریازیس یا در اصطلاح داء الصدف که موجب پوسته ریزی صدفی شکل نقاط مختلف پوست بدن می گردد. این یک نوع بیماری پوستی است که در 20درصد موارد می تواند در ایجاد علائم روماتیسم مفصلی نقش اثرگذاری داشته باشد. بیماری روماتیسم ستون فقرات نیز جزء این دسته از مسائل است.

با آنالیز ژن در آزمایشگاه نه تنها به تشخیص قطعی بیماری پی خواهیم برد بلکه می توانیم حتی با شناسایی نوع ژن، علائم و پیش زمینه های علامتی بیماری را در تک تک افراد دارای آن ژن تعیین و مشخص کنیم. بعلاوه عوامل محیطی از جمله عفونت ها نقش موثری در بروز اینگونه بیماری ها دارند. متخصصان و پژوهشگران معتقدند، عوامل میکروبی و عفونت ها با نفوذ در سیستم ایمنی بدن قادر به ایجاد انواع اختلالات و بروز بیماری های روماتیسمی هستند و بعلاوه در یک زمینه ژنتیک مناسـب، عوامل محیطی و فرصت طلب می توانند به ایجاد یک بیماری روماتیسمی دامن بزنند.

هشدار به سیگاری ها!

یکی از مهم ترین عوامل بروز بیماری های روماتیسمی به خصوص آرتریت روماتوئید، مصرف سیگار و دخانیات است.

از سوی دیگر، روماتیسم های ستون فقرات نیز با مصرف سیگار به شدت علائم بد و دردناکی در افراد مبتلا ایجاد می نمایند . اگر کسی قصد هدیه دادن سلامت به خود و خانواده را دارد و اگر فردی در خانواده دچار بیماری های روماتیسمی است به شدت تاکید می کنم از سیگار و دخانیات بپرهیزد. یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در اینگونه بیماری عوامل تنش زای محیط، اضطراب و استرس است. بعضی از روماتیسم ها با عوامل روحی و حتی استرس ها در ارتباط بسیار نزدیکی هستند. به عنوان مثال بیماری پسوریازیس با استرس بسیار تشدید می گردد. بهتر است بگوییم استرس برای بعضی از بیماری های روماتیسمی نقش بنزین را دارد.

استرس باعث ترشح موادی در خون می گردد، این مواد باعث تحریک سیستم ایمنی شده و بدین طریق علائم بیماری در فرد شدت پیدا می نماید.

در چه کسانی شایع تر است؟

بیماری های روماتیسمی هزار چهره اند و در هر نقطه و ارگان بدن می توانند اثر بگذارند و چهره خود را نمایان نمایند. این بیماری ها در زنان شایع تر از مردان است. ولی بعضی از انواع آن مثلا روماتیسم ستون فقرات در مردان شایع تر است ولی از آنجایی که اختلالات سیستم ایمنی در خانم ها شایع تر است بیماری های روماتیسمی و حتی آرتروز در این جنس از افراد بیشتر دیده می گردد مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس و آرتروز.

شیوع روماتیسم از نوزادی تا کهنسالی گزارش شده است اما در دهه دوم و چهارم زندگی شیوع بیشتری دارد حتی در جنین داخل رحم مادر نیز این بیماری ها گزارش شده است و فرم های خاصی از روماتیسم نوزادی و جنینی وجود دارد. درخصوص ورزش کردن باید گفت، کسانی که یک روز درمیان هر دفعه کمتر از 30دقیقه ورزش می نمایند باید پیه خیلی از بیماری ها را به تن خود بمالند؛ فشارخون، دیابت، سکته، دردزانو، چاقی و...

نام سارکوئیدوز را شنیده اید؟

بیماری سارکوئیدوز هم یک بیماری روماتیسمی است اما اغلب ریه ها را درگیر خود می نماید و موجب خشکی بافت ریه می گردد. بیماری سارکوئیدوز به ترتیب چشم ها، پوست، ریه و مفاصل را درگیر خود می نماید و باید برای درمان آن با مشورت متخصص مربوطه وارد عمل شد. سارکوئیدوز ریوی با تنگی نفس و سرفه خودنمایی می نماید.

ارتباط بیماری های پوستی و مفصلی

شایع ترین نقطه ای از بدن به جز مفاصل و ستون مهره ها که درگیر روماتیسم می گردد، پوست است. شاید بتوان گفت، اولین بروز علائم روماتیسمی از ناحیه پوست است و حتی اولین بروز آن با مسائل پوستی و مقاومت به درمان های دارویی، همراه است. پوست، کلیه ها، ریه، مغز، چشم ها از خطر روماتیسم در امان نیستند. بسیاری از افرادی که دچار قرمزی یک طرفه چشم می شوند و تاری دید می گیرند و کم کم بهبود پیدا می نمایند و بعد از مدتی دوباره دچار این علائم می شوند در معرض روماتیسم هستند. در این افراد می گوییم این عارضه اولین علائم خود را از ناحیه چشم آغاز نموده است.

اینجا هم چاقی دردسر است!

باید به همه توصیه کرد چاقی ها و بزرگی شکم را موردتوجه قرار دهید؛ چربی جلوی شکم مانند یک غده درون ریز، موادی به داخل بدن ترشح می نماید. وقتی بدن انسان به یک وزنی عادت کرد دیگر تغییر آن شرایط سخت خواهد بود. برای پیشگیری از روماتیسم چنداصل را نباید فراموش کنید؛ تغذیه مناسب، مصرف غذاهای دریایی به خصوص ماهی و مصرف امگا3 به خصوص در بیماران مبتلا به لوپوس و روماتیسم ستون فقرات و پسوریازیس. امگا3 حتی جزو درمان ها هم محسوب می گردد و نه تنها قادر به پیشگیری از روماتیسم است بلکه به درمان هم یاری می نماید البته ترکیب جدیدی به نام کریل اویل (cril oil) که 30برابر امگا3 قوی تر است، سیستم ایمنی بدن را تعدیل می نماید.

چند نکته درمورد دردهای عمومی زانو و مفاصل

در مراقبت از مفاصل و زانو باید توجه داشت که نشستن روی دو زانو یا حتی چهارزانو، استفاده نکردن از دستشویی فرنگی یا بعلاوه بالا و پایین رفتن از سربالایی، مثل کوه یا پله عوامل خطرساز سلامت مفاصل زانو محسوب می گردد. فراموش نکنیم که در کوه پیمایی و بالارفتن از پله ها، بیشترین آسیب به مفاصل زانو هنگام پایین آمدن رخ می دهد. درخصوص ورزش در باشگاه های بدنسازی باید دقت کرد که هر ورزشی باید زیرنظر مربیان دوره دیده و باتجربه انجام گردد.

حتی اگر کمردرد ندارید ولی می خواهید کمر سالمی داشته باشید از این 5 شرایط پرهیز کنید:

1- ایستادن طولانی در یک شرایط

2- نشستن طولانی در یک شرایط

3- حرکت های چرخشی ناگهانی

4- انجام کار سنگین به تنهایی

5- خم شدن با کمر خمیده (دولا شدن با کمر خمیده)

بعلاوه به گودی کمر خود توجه کنید، زیرا بزرگی شکم موجب گودی کمر می گردد و بعلاوه ایستادن های نامناسب درخصوص زانوها توصیه نمی گردد. با یک توصیه ساده به فکر سلامت زانوهایتان بیفتید؛ به صورت ایستاده پاهای خود را جفت نموده و ببینید فاصله بین دو زانو چقدر است. اگر این فاصله از 3 انگشت بیشتر بود به خصوص در خانم ها و دخترخانم ها باید به پزشک مربوط (ارتوپد) مراجعه نمایند.

چطور باید پیشگیری کرد؟

نکته مهم دیگر، اینکه سیگار و دخانیات را از زندگی خود دور کنید. سیگار بعضی از روماتیسم ها را به وجود می آورد و بعضی را با علائم شدیدتر نشان می دهد. مصرف ویتامین D در رژیم غذایی بسیار مهم است و بعلاوه درخصوص عفونت حساس باشید. مصرف غذاهای خارج از منزل مثل سالاد و غذاهای غیربهداشتی و تنقلات می تواند به انتقال عفونت ها دامن بزند، پس غذای سالم مصرف کنید تا دچار عوارض بیماری های روماتیسمی نشوید.

باید دانست سرما و رطوبت واکنش های التهابی را بیشتر می نماید ولی نقشی در ایجاد روماتیسم ندارد ولی موجب درد در افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی می گردد. درخصوص روماتیسم قلبی که به علت پیگیری نکردن مناسب درما ن های آنتی بیوتیکی، گلودردهای چرکی رخ می دهد پس باید گفت، این عارضه با بیماری های روماتیسمی فرق دارد و سال هاست که به علت توجه به درمان های دارویی، عفونت های استرپتوکوکی تقریبا تحت کنترل درآمده است.

در چه کسانی ایجاد می گردد؟

بعضی اوقات داروها در ایجاد این بیماری ها نقش دارند و گاهی بعضی موادغذایی می توانند علائم شبه روماتیسم را ایجاد نمایند. اثر یکی از عوامل محیطی خیلی مهم که به صورت عینی در سال 1981 در اسپانیا گزارش شد، در پی مصرف نوعی روغن بود. 20 هزار نفر در آن سال به علت مصرف نوعی روغن آلوده دچار بیماری اسکلرودرمی که نوعی بیماری پوستی بوده و موجب سفتی پوست می گردد، شدند. بی شک تغذیه در بروز یا پیشگیری از بیماری های روماتیسمی نقش اساسی دارد.

افرادی که فقر مصرف غذاهای دریایی و ماهی را دارند در برابر ایجاد این بیماری ها بسیار مستعدتر از دیگران هستند. کمبود ویتامین D زمینه ساز بسیاری از روماتیسم ها از جمله آرتریت روماتوئید، پسوریازیس و... است. 60درصد مردم کشورمان و بسیاری از کشورهای جهان دچار فقر ویتامین D و کمبود این ویتامین وابسته به نور خورشید هستند، ولی باید دانست با مصرف غذاهای دارای آن یا قرار گرفتن در برابر نور مستقیم روزانه خورشید با مصرف فراورده های دارویی حاوی ویتامین D و کلسیم می توانیم از انواع روماتیسم پیشگیری کنیم.

نباید فراموش کرد ضربه ها نیز در ایجاد بعضی از بیماری های روماتیسمی یا تشدید آن موثرند. به عنوان مثال در بیماری بهجت یا بیماری پسوریازیس هرگونه ضربه موجب تشدید علائم می گردد. در افرادی که دچار بیماری بهجت شده اند اگر سوزن به یکی از نقاط بدن آنها وارد گردد با علائمی چون تورم و التهاب آن ناحیه می توان به اثر عوامل محیطی مانند ضربه در تشدید این بیماری پی برد. مبتلایان به بهجت در پی هرگونه عمل جراحی به عنوان مثال جراحی چشم، مفصل و... دچار علائم شدید تورم و التهاب در ناحیه مربوطه می شوند و این به علت پاسخ سیستم ایمنی بدن به عوامل محیطی از جمله ضربه یا جراحی است. در پسوریازیس ضربه موجب جدا شدن سریع تر ضایعات پوستی فرد می گردد.

پ